Als er één woord is wat veel genoemd wordt in hondenland, dan is het socialisatie wel. Zeker als je een puppy hebt, vliegt dit woord je om de oren. Want een puppy moet wel goed gesocialiseerd zijn! En hoewel dat absoluut waar is, wordt de betekenis van socialiseren nog wel eens verkeerd geïnterpreteerd. Want wat is goede socialisatie bij een hond? Ik leg het je uit in dit artikel.
Wat is socialisatie?
Socialisatie betekent dat je hond went aan en leert omgaan met de omgeving om hem heen. Eigenlijk kan je socialisatie opdelen in twee onderdelen: 1) socialisatie, het wennen aan en leren omgaan met levende wezens, en 2) habituatie, het wennen aan en leren omgaan met objecten en situaties. Beide zijn heel belangrijk. Bij socialisatie kan je denken aan het leren omgaan met andere honden, mensen, maar bijvoorbeeld ook katten, schapen in de wei, enzovoorts. Bij habituatie kan je denken aan een hond die niet gestrest reageert op langs een vol schoolplein lopen, gewend zijn aan de drukte van een winkelstraat, enzovoorts.
Uiteraard is het niet voor elke hond relevant om met alles gesocialiseerd en gehabitueerd te worden. Als jij weet dat jouw hond opgroeit op een boerderij en amper in de stad zal komen, is het minder relevant om heel veel energie te stoppen in het trainen met je hond in een drukke stad.
Wat is het resultaat van goede socialisatie?
Goede socialisatie kan leiden tot een stabiele hond die goed kan omgaan met prikkels en zich beleefd gedraagt naar anderen (zowel mensen als honden). Een goed gesocialiseerde hond is vaak flexibeler en minder gestrest. Hij kan prikkels goed filteren en zit goed in zijn vel. En dat willen we natuurlijk allemaal.
Wanneer moet je een hond socialiseren?
Honden gaan door verschillende fases heen in hun leven. De eerste fase die relevant is voor de socialisatie, is de primaire socialisatiefase die plaatsvindt tussen de 3 en de 14 weken. Uiteraard is dit niet exact voor elke hond hetzelfde. Er zijn honden waarbij deze primaire socialisatiefase al stopt rond de 11 weken, of rond de 10 weken. Elke hond is anders.
De primaire socialisatiefase begint wanneer de pup dus drie weken oud is. Vanaf dat moment zijn de zintuigen van de hond ontwikkeld en kan hij ruiken, horen en zien. Ook beginnen puppy’s in deze periode met lopen. Doordat zijn zintuigen volledig functioneel zijn vanaf dit moment, kan hij beginnen met ervaringen opdoen. Dat betekent dus automatisch dat het socialiseren is begonnen!
Elke ervaring die een hond in deze fase opdoet, wordt opgeslagen. Op basis van deze ervaringen, ontwikkelt een hond bepaald gedrag. Je kunt je dus voorstellen dat als een hond in deze fase minder prettige ervaringen opdoet, dat zeer bepalend is voor hoe de hond zich verder ontwikkelt. Alles wat de hond in deze primaire socialisatiefase leert, is de basis voor de rest van zijn leven. Is deze basis stabiel? Dan kan de verdere ontwikkeling van de hond ook een stuk stabieler verlopen.
Zie de socialisatiefase als een computer…
De socialisatiefase vat ik altijd een beetje samen als een computer. Die eerste weken van het leven van je hond zijn de weken waarin de harde schijf van de computer wordt ingesteld. Des te harder daaraan gewerkt wordt, des te uitgebreider en sterker die harde schijf zal zijn. En een sterke harde schijf kan veel verschillende programma’s aan! Maar is de harde schijf niet goed ingesteld? Dan ga je de rest van de levensduur van de computer merken dat de computer trager is, dat je er minder programma’s op kunt installeren en dat de computer in z’n geheel minder soepel werkt.
Dit werkt eigenlijk net zo bij honden. Des te beter de socialisatie en de habituatie, des te uitgebreider die harde schijf, en des te meer programma’s je kwijt kunt op die computer. Maar andersom geldt dus ook: de harde schijf kan je later niet meer veranderen, dus als de socialisatie- en habituatiefase niet lekker is gegaan, merk je dat de rest van het leven van je hond.

Wat als de socialisatie van je hond niet gaat zoals je hoopt?
Maar wat als die eerste weken van het leven van je hond niet zo optimaal zijn. Wat als er in die eerste 14 weken amper is gesocialiseerd en gehabitueerd? Dan loop je dus achter en is de basis niet ideaal. Helaas blijf je dat meestal nog langdurig (soms zelfs de rest van het leven van de hond) merken. Doordat de basis niet goed is en de hond in het begin van zijn leven geen fijne, stabiele en bepalende ervaringen heeft opgedaan, kan een hond gestrest raken van bepaalde ervaringen, of niet goed weten hoe hij met andere honden of mensen om moet gaan. Hij heeft het immers niet goed geleerd.
Natuurlijk kan een hond ook in zijn latere leven nog nieuwe dingen leren. De kansen zijn dus heus niet volledig verkeken als je een hond hebt die een slechte start heeft gehad. Máár de leerervaringen zullen minder snel opgedaan worden en het zal moeizamer gaan om je hond nieuw gedrag aan te leren. Je zult je verwachtingen dus moeten bijstellen. Dat zegt dus niet dat het onmogelijk is. Mijn eigen hond Lewis is daar het levende bewijs van. Hij had een zéér slechte start qua socialisatie en liet veel ongewenst gedrag zien de eerste jaren, maar is uitgegroeid tot een zeer stabiele hond. Maar daar heb ik wel veel voor moeten doen.
Wat heeft de fokker te maken met socialiseren?
De fokker speelt een zeer grote rol in het socialisatieproces van honden. Zoals ik eerder al zei, vindt de primaire socialisatiefase plaats wanneer een hond tussen de 3 en de 14 weken oud is. In die periode leeft de hond grotendeels nog bij de fokker, en dus heeft de fokker grote invloed op hoe een hond deze primaire socialisatiefase doorloopt.
Een goede fokker is zich bewust van het feit dat een goede socialisatie essentieel is voor het grootbrengen van een stabiele hond. Goede fokkers spenderen dus ook tijd en aandacht aan dit proces. Ze laten de puppy’s kennismaken met verschillende situaties en verschillende levende wezens. Uiteraard overladen ze de pups niet met ervaringen (ze zijn nog klein en hebben veel slaap en rust nodig!), maar de puppy’s krijgen wel de kans om de wereld te leren kennen.
Broodfokkers zijn daarentegen fokkers die vooral als doel hebben om zo veel mogelijk puppy’s te fokken. Er wordt bij broodfokkers weinig tot geen aandacht besteed aan de kwaliteit van de eerste weken van de pups. Het gaat vooral om de kwantiteit: zo veel mogelijk pups fokken, zodat er zo veel mogelijk geld in het laatje komt.
Hoe ziet goede socialisatie bij een hond eruit?
Er bestaan veel misverstanden over wat een goede socialisatie precies is. Socialisatie is NIET:
- Je hond blootstellen aan zo veel mogelijk prikkels.
- Je hond kennis laten maken met zo veel mogelijk verschillende honden.
- Je hond aan iedere hond laten snuffelen die je tegenkomt.
- Je hond op één dag meenemen naar de markt, het schoolplein, de drukke winkelstraat én een druk losloopgebied.
- Je hond overladen met prikkels.
Op deze manier ben je je hond niet aan het socialiseren. Je bent hem vooral aan het leren dat het kennismaken met andere wezens en prikkels héél erg overweldigend is. Hierdoor zal je hond geen positieve ervaringen opslaan. Hij zal zo’n drukke dag dat jij hem meesleept naar een schoolplein, de markt én een druk losloopgebied vooral ervaren als heftig, waardoor hij vooral zal leren dat die plekken gekoppeld zijn aan drukte en stress. En dat is wat je niet wil.
Goede socialisatie is wél:
- Je hond laagdrempelig en op afstand laten kijken naar prikkels.
- Je hond leren dat de prikkel er is, en dat hij zelf rustig kan blijven.
- Je hond kennis laten maken met sociale, beleefde honden.
- Je hond leren dat hij niet naar elke hond toe hoeft die hij tegenkomt.
- Je hond bij laten komen van de prikkels die hij heeft gezien.
- Je hond helpen hoe hij spannende situaties samen met jou kan aangaan.
Socialisatie draait niet om kwantiteit. Het draait niet om ‘zoveel mogelijk prikkels in korte tijd opdoen’ of ‘zoveel mogelijk honden tegenkomen’. Het draait vooral om kwaliteit. Zorg ervoor dat de honden/mensen die jouw hond ontmoet rustig zijn en sociaal beleefd gedrag vertonen, zodat jouw hond gewenst gedrag kan leren. Zorg ervoor dat als je naar het schoolplein gaat, dat je hond leert dat hij niks hoeft met al die drukte om zich heen, door bijvoorbeeld eerst op afstand naar het plein te kijken. Zo laat je hem wel kennismaken met de prikkel, maar leer je hem ook dat hij die prikkel kan koppelen aan rust.

Goede socialisatie creëert een sociale hond
Als je hond goed gesocialiseerd is, leidt dat sneller tot een sociale hond. Een sociale hond is géén hond die bovenop iedere hond duikt die hij tegenkomt, maar een sociale hond is een hond die de lichaamstaal van honden goed onder de knie heeft. Het is een hond die grenzen kan stellen, de grenzen van andere honden kan respecteren en die op een beleefde manier met de ander omgaat.
Een sociale hond is een hond die flexibel is, openstaat voor nieuwe ervaringen en stress goed kan reguleren. Het is een hond die niet doorschiet in extreem agressief of angstig gedrag, maar een hond die heeft geleerd dat nieuwe ervaringen prima zijn. Deze honden zitten lekker in hun vel, voelen zich op hun gemak bij hun eigenaar en in hun omgeving en kunnen ontspannen en kalm blijven als dat nodig is.
Zegt een goede socialisatie alles?
Nee, een goede socialisatie zegt niet alles. Zoals ik eerder al zei: mijn hond Lewis is niet goed gesocialiseerd en is uiteindelijk een geweldige hond met stabiel gedrag geworden. Máár daar heb ik wel keihard aan moeten werken. Juist bij een niet goed gesocialiseerde hond, is het extra belangrijk dat je veel tijd en aandacht besteed aan de opvoeding. Je zult duidelijke grenzen en kaders moeten stellen, zodat je hond precies weet wat er wel en niet van hem verwacht wordt. En je zult heel veel geduld moeten hebben. Je hond kan er niks aan doen dat hij die goede basis niet heeft gekregen; aan jou de schone taak om hem met heel veel geduld en liefde te begeleiden.