Honden en rouw… helaas ben ik er ervaringsdeskundige in geworden. Toen mijn witte herder Lewis achterbleef na het overlijden van onze golden retriever Jake, merkte ik wat een diepe impact verlies kan hebben op een hond. Als je huisdier overlijdt ben jij aan het rouwen, maar je hond rouwt ook. In dit artikel vertel ik je meer over honden en rouw.
Rouw bij de mens
Om te begrijpen wat er in het rouwproces van een hond gebeurt, wil ik eerst eens even inzoomen op het rouwproces van de mens. Toen mijn golden retriever Jake overleed, was ik ontzettend verdrietig. Ik dacht veel na over hem en had gedachten als:
- Wat als hij er nog zou zijn geweest?
- Wat was het fijn toen hij er nog was
- Wat zou hij van de beslissing om hem te laten inslapen hebben gevonden?
- Wist Jake dat hij zou overlijden?
- Wat was het leuk toen ik met Jake […] ging doen.
- Wat is het een mooie herinnering dat ik met Jake altijd […] deed.
Mijn rouwproces was natuurlijk een gevoelsproces. Ik voelde me intens verdrietig en ervaarde veel gemis. Maar mijn gemis ging ook gepaard met veel gedachten. Gedachten van twijfel (“Heb ik hier wel goed aan gedaan?“), gedachten over herinneringen die ik aan Jake heb (“Wat was het toch fijn toen ik met Jake […]“) en gedachten over het leven zonder Jake (“Jake was absoluut in deze modderplas gelopen, maar dat kan nu niet meer…” of “Was Jake maar hier…“).
Honden en rouw
Rouw bij honden werkt niet even anders. Want waar dieren ook gemis en verdriet kunnen ervaren, hebben zij niet de gedachtenstroom die wij als mens hebben. Lewis denkt niet in termen van “Was Jake nog maar hier…”. Lewis ervaart. Hij ervaart gemis, leegte, afwezigheid, verdriet. Deze gevoelens zijn heel erg gelinkt aan hoe een hond het leven ervaart. Daarover vertel ik je hieronder meer.
Hoe werkt rouw bij honden?
Rouw bij honden is heel erg verweven met hoe zij het leven ervaren. Honden zien de wereld veel zwart-witter dan wij. Nuances zijn iets heel menselijks, niet iets wat honden begrijpen. Honden houden erg van structuur en patronen, omdat het hen grip geeft op het leven. Maar wanneer er iemand in hun directe omgeving overlijdt, vallen die dingen weg of veranderen die dingen. Denk daarbij aan het volgende:
- De structuur kan wegvallen bij het overlijden van een ander huisdier of een mens.
- De balans in het gezin. Als er iemand wegvalt, of dat nu een mens of een dier is, verandert je positie ten opzichte van je huisgenoten. In het geval van Lewis, was hij opeens de enige hond. Waar hij altijd op Jake leunde, moest hij veel dingen nu zelf oplossen. Hij kreeg de positie van directeur, waar Jake die positie altijd had gehad. Dit had grote impact.
- Je manier van dingen aanpakken verandert. Waar Jake en Lewis alles samen deden (spelen, alleen thuis zijn, wandelen, op vakantie gaan, noem het maar op), moet Lewis het nu alleen doen. Dat heeft ontzettend veel impact, omdat de manier waarop je dingen doet vaak heel erg verweven is aan met wie je die dingen doet.
- Verlies heeft effect op je veiligheid. Het is veilig om te weten wie er allemaal in je roedel zitten, om te weten wie deel uitmaken van jouw directe kring. Als dat verandert, voelt dat onveilig.
Het effect van rouw op honden
In het leven van honden valt er dus iets fundamenteels weg wanneer er een hond in hun gezin overlijdt. Hun positie in de roedel, hun structuur en hun veiligheid valt weg. En dat kan grote gevolgen hebben, zoals:
- Lusteloos zijn
- Depressief zijn
- Niet meer willen eten
- Opeens in huis poepen/plassen
- Geen spelgedrag meer laten zien
- Heel onrustig zijn
- Veel blaffen/piepen
- Wachten tot de ander terugkomt (al kan dit wel minder zijn wanneer je je hond afscheid laat nemen van het dode lichaam van zijn/haar maatje, zodat je hond echt ervaart/ruikt/ziet dat de ander écht weg is.
Wat moet je doen als je hond rouwt?
Er is geen vast stappenplan als je hond rouwt. Toen Jake overleed heb ik me suf gegoogled. Want hoeveel verstand ik ook heb van hondengedrag, dit had ik nog nooit meegemaakt. Wanhopig zocht ik naar manieren om dit aan te pakken, om Lewis’ gedrag weer op orde te krijgen, om de boel weer op de rit te krijgen. Maar zo werkt rouw niet. Voor mij niet en voor Lewis niet.
Rouw is als een achtbaan. Het is onvoorspelbaar, heftig, soms even wat rustiger, het overweldigt, het beneemt je de adem en het is er op de momenten dat je het het minste verwacht. Rouw is niet te controleren. En mijn grootste leerproces is dat je het ook niet moet willen controleren. Je moet je overgeven aan rouw. Je moet het doorleven en rouw moet er kunnen zijn. Als je rouw niet doorleeft, komt het een keer bij je terug. En dus moet je er dwars doorheen. Dat gold voor mij, en ook voor Lewis.
Geef je hond de tijd
De eerste tip die ik je daarom kan geven is: geef je hond de tijd. Verwacht niet van hem dat hij binnen een aantal weken weer de oude is. Hij is z’n maatje verloren, z’n houvast. En dat heeft impact. De eerste weken (en zelfs maanden!) kunnen onrustig zijn. Het is normaal als je hond niet zichzelf is.
Ga niet direct in de trainingsmodus
Na het overlijden van Jake was Lewis echt van slag. Zijn positie was veranderd en hij kon niet meer leunen op Jake. Dit zorgde ervoor dat er opeens een heleboel gebeurde:
- hij kon opeens niet meer alleen blijven
- tijdens het loslopen liep hij alleen maar strak naast me
- hij viel af en toe weer uit naar andere honden aan de riem
- hij was blafferiger in huis
Dit zijn allemaal dingen waar ik het liefste direct iets aan wilde doen. Ik had namelijk zelf last van dit gedrag en vond het bovendien ingewikkeld om mijn hond zo te zien. Maar dit is allemaal onderdeel van het rouwproces. Dus door op dat moment heel actief met dit gedrag aan de slag te gaan, ga je eigenlijk voorbij aan de oorzaak: je hond is aan het rouwen. Eerst moet er ruimte zijn om te rouwen. Daarna komt het gedrag wel weer.
Dat zegt natuurlijk niet dat als je hond uitvalt aan de lijn, dat je daar niks mee hoeft te doen. Maar wacht met intensieve trainingssessies tot je hond weer wat meer zichzelf is. Ik ben bijvoorbeeld zelf twee weken na Jake’s overlijden gestart met Lewis’ verlatingsangsttraining. Achteraf gezien is dit véél te snel. Deze training kwam meer voort uit mijn eigen behoefte (ik wil mijn hond alleen kunnen laten) dan uit die van Lewis. Het ging te snel en het liep daardoor na een tijd ook vast. Ga niet te snel. Wacht eerst tot je hond weer wat meer zichzelf is voor je
Zorg voor routine en structuur
Na het overlijden van een andere hond, is je hond een stuk houvast kwijt. Het is dus extra belangrijk dat je hem verder wel structuur blijft bieden. Houd je aan je vaste uitlaatroutine. Ga niet opeens de etenstijden van je hond of de leefregels in huis veranderen. Juist door je aan de structuur en regels te houden die er altijd al golden, is het duidelijk voor je hond. En dat is precies waar je hond behoefte aan heeft.
Neem niet te snel grote beslissingen
Rouw kost tijd. En ik zei het net al: met grote acties kan je beter even wachten tot je hond (en tot jij zelf!) geland is/bent. Het is daarom niet per se aan te raden om twee weken na het overlijden van je hond weer een andere hond in huis te halen. Uitzonderingen daargelaten en doe natuurlijk wat goed voelt! Maar vaak heeft de achterblijver echt even tijd nodig om te landen. Wacht met het nemen van grote nieuwe beslissingen even tot alles weer een beetje rustig is.
Vind je hond niet zielig
Deze klinkt misschien heel gek, dus die wil ik echt even goed uitleggen. Ja, je hond is verdrietig omdat hij z’n maatje is verloren. En dat mag er zijn. Sterker nog: dat moet er zijn. Die emoties moeten eruit. Maar als jij je hond opeens als zwak en zielig ziet na het overlijden van de andere hond, dan doet dit ook iets met de manier waarop je met je hond omgaat.
Ik ben in deze valkuil getrapt met Lewis. Lewis leunde enorm op Jake, dus met het wegvallen van Jake viel Lewis’ steunpilaar weg. En oh, wat vond ik het zielig voor Lewis dat hij opeens niet meer kon leunen op z’n grote vriend. En dat gevoel van ‘hem zielig vinden’ had ook impact op hoe ik naar hem keek. Ik zag hem niet als de krachtige hond die hij in potentie is. Ik zag hem niet als de sterke hond die hij zonder Jake kan worden. Natuurlijk was hij niet meteen krachtig een week na Jake’s overlijden. Logisch! Maar door hem heel zielig te vinden, gaf ik hem ook geen kans om weer in z’n eigen kracht te gaan staan (om maar even lekker in millennialtermen te gaan spreken).
Honden en rouw: hoe lang kan het duren?
Rouw bij honden kan lang duren. Maar het is per hond verschillend hoe lang het duurt. Net als bij mensen is er geen standaard tijd hoe lang rouw mag duren. De ene hond rouwt een paar weken, de ander een paar maanden en weer een andere hond is pas na een jaar weer een beetje zichzelf. En dit is allemaal normaal en oké.
Het moet echter wel een beetje binnen de perken blijven. Als je hond van ellende z’n mandje niet meer uitkomt, niet meer wil eten en niet meer wil wandelen, dan hoef je dit geen jaar af te wachten. Rouw is normaal, maar extreem lijden, extreme depressiviteit of lusteloosheid, zijn dat niet. Merk je dat jouw hond niet uit z’n rouw komt en echt extreem lijdt onder het verlies? Dan is het slim om contact op te nemen met een gedragsdeskundige en je dierenarts, zodat je samen een plan kunt maken om je hond hier weer bovenop te helpen.
Is het een goede oplossing om een nieuwe hond te nemen?
Honden en rouw… er wordt vaak zo simpel over gedacht. Mist je hond z’n maatje? Dan neem je toch gewoon een nieuwe! Het klinkt makkelijk en soms is dat ook zo. Voor sommige honden is een nieuw hondenmaatje echt een oplossing. Ze voelen zich dan minder alleen en fijner en veiliger met een andere hond om zich heen.
Maar dit geldt niet voor elke hond. De interactie tussen twee specifieke honden is altijd uniek. Een nieuwe hond hoeft niet per se diezelfde interactie te hebben met de achterblijvende hond. En dus is een nieuwe hond niet altijd de oplossing. Dit is dus heel erg afhankelijk van de hond.
Zoals ik hierboven al schreef, raad ik je aan om dit soort grote beslissingen (zoals het nemen van een nieuwe hond) niet vlak na het overlijden van je hond te nemen. Gun je hond zijn rouw en zijn rouwproces. Rouw bij honden is – hoe rottig ook – normaal. Pas als je echt merkt dat je hond er niet uitkomt, kan je eens kijken wat er gebeurt als je een weekendje een andere hond over de vloer hebt. Knapt je hond daar enorm van op? Misschien dat een nieuwe hond voor jouw hond dan wél de oplossing zou kunnen zijn. Let wel op dat je je realiseert dat JIJ ook zin moet hebben in een nieuwe hond. Jij bent tenslotte degene die weer een nieuwe verantwoordelijkheid op zich neemt met de komst van een nieuwe hond. Die moet je kunnen en willen dragen.
Elk proces is uniek bij honden en rouw
Het belangrijkste is om te onthouden dat bij honden en rouw ieder proces uniek is. Toen Jake overleed heb ik heel veel verhalen gelezen van andere hondeneigenaren over hun achterblijvende hond nadat er een hond in hun gezin was overleden. De verhalen waren zó enorm verschillend. De ene hond was er snel weer bovenop en genoot juist van het feit dat hij nu alle aandacht voor zichzelf had. De andere hond bleef lusteloos tot er weer een nieuwe hond in het gezin kwam. Weer een andere hond knapte na een paar maanden pas echt op en zo kan ik nog wel een heleboel voorbeelden noemen. Elk verhaal is uniek. Spiegel je dus niet aan wat andere hondeneigenaren zeggen: jouw hond rouwt op zijn of haar manier.
Het belangrijkste is dat je hulp inschakelt als je er zelf niet uitkomt of als je je zorgen maakt om het welzijn van je hond. Wil je hierover sparren? Neem dan gerust contact met me op. Ik denk heel graag met je mee.
